ภูริทตฺตธมฺโมวาท มูลของสังสารวัฏ คือ ฐีติภูตํ ซึ่งเป็นจิตดั้งเดิม อันประกอบด้วยอวิชชา และวิชชา ฐีติภูตํ ที่มี อวิชชา เป็นมูลการเวียนว่ายตายเกิด ฐีติภูตํ ที่มี วิชชา เป็นมูลการหยุดหมุน หมดการเวียนว่ายตายเกิด
อธิบาย เมื่อจิตสงบ เพ่งเบาๆ ที่ฐานของจิต เช่น ที่หน้าผาก จิตจะเข้าสู่จุดพลังอำนาจ โดย อัตโนมัติ การมโนภาพ นึก ให้สลายแยกออก โดย อนุโลมปฏิโลม ตัวสลาย คือ ตัวอนัตตา , วิปัสสนา , เป็นตัวปัญญา สลายทำลายกิเลส สักระยะไม่นาน กิเลสจะเริ่มเบาบาง ที่สุด ก็จะหมดสิ้นไปจากใจไป ทำให้เกิดเป็นวิชชาในทางโลกุตตระ ระดับต่างๆ คือ ปัญญาหยาบ , กลาง , ละเอียด และ ได้บรรลุพระโสดาบัน พระสกิทาคามี พระอนาคามี อรหันต์ ซึ่งเป็นธรรมอันเหนือโลก , ธรรมอันพ้นวิสัยของโลกฯ
ดังนั้น พระอรหันต์ ท่านจึงไม่กลัวตาย เพราะ กิเลสดับ ไม่มีเชื้อที่จะเกิดอีก เมื่อขันธ์ ๕ แตกดับ (อนุปาทิเสสนิพพาน) การรับรู้อารมณ์ทั้งปวงดับสนิท ถึงที่สุดแห่งทุกข์ และ เป็นบรมสุขไปตลอดกาลนาน
ส่วนปุถุชน พระโสดาบัน พระสกิทาคามี และ พระอนาคามี นั้น ยังต้องเกิดอีกในภพภูมิต่างๆ การเกิดเป็นทุกข์ ทำให้เสียเวลา ตามความเป็นจริง ท่านจึงกลัวตาย ผู้มีปัญญาเห็นทุกข์ ท่านจึงไม่ประมาท รีบเร่งแสวงหาความรู้ และ ทำความเพียรอย่างสม่ำเสมอ เพื่อเป็นทางสู่การพ้นทุกข์